Δημοσιευμένα άρθρα

antique pen 2

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

Παρακάτω μπορείτε να δείτε ορισμένα εκ των δημοσιευμένων άρθρων του Δημητρίου Παπαθανασίου

 

Ψυχοσωματικές παθήσεις ή πως ο νούς επηρεάζει το σώμα

Συνεπείς και αργοπορημένοι

 

 

Ψυχοσωματικές παθήσεις ή πως ο νούς επηρεάζει το σώμα

Με τον όρο ψυχοσωματικές παθήσεις εννοούμε τις παθήσεις της γενικής παθολογίας (που αφορούν όλες τις ιατρικές ειδικότητες) οι οποίες οφείλονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρη σε ψυχολογικούς παράγοντες συνειδητούς ή ασυνείδητους.

Για να αποκτήσουμε μια ενδεικτική εικόνα για το πόσο διαδεδομένες είναι οι ψυχοσωματικές παθήσεις ας δούμε ποιες περιοχές της υγείας μας καλύπτουν σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία, η οποία κατατάσσει τα φαινόμενα αυτά στις δέκα παρακάτω κατηγορίες:
•    Δερματικά: νευροδερματίτιδα, αλλεργική δερματίτιδα, έκζεμα, τριχόπτωση κ.ά.
•    Μυοσκελετικά: πόνοι στη μέση, κράμπες, νευρόπονοι, πονοκέφαλοι από υπέρταση, ρευματοειδής αρθρίτιδα κ.ά.
•    Αναπνευστικά: άσθμα, υποτροπιάζουσα βρογχίτιδα κ.ά.
•    Κυκλοφορικά: υπέρταση, ταχυκαρδία, άλλες καρδιακές παθήσεις όπως αρρυθμία ή στένωση στεφανιαίων, ημικρανίες κ.ά.
•    Αιματολογικά: διαταραχές στο αίμα όπως αύξηση πηκτικότητας και διαταραχές στο λεμφικό σύστημα.
•    Γαστρεντερικά: έλκος, γαστρίτιδα, σπαστική κολίτιδα κ.ά.
•    Γεννητουρικά: διαταραχές στον κύκλο της περιόδου, έλλειψη σεξουαλικού ενδιαφέροντος, ψυχοσεξουαλικές διαταραχές κ.ά.
•    Ενδοκρινικά: υπερθυρεοειδισμός, ψυχογενής βραχυσωμία, ζαχαρώδης διαβήτης κ.ά.
•    Διαταραχές αισθητηρίων οργάνων: ψυχογενής πόνος κ.ά.
•    Διαταραχές νευρικού συστήματος: στις οποίες ο συναισθηματικός παράγοντας παίζει σημαντικό ρόλο, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας κ.ά.

Αν στον κατάλογο αυτό (εξαιρετικά ελλιπή) προσθέσουμε τις παθήσεις με απαραίτητα βιολογικά αίτια, όπως τις μολυσματικές νόσους των οποίων η εμφάνιση και η ένταση  εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος, κατανοούμαι το μέγεθος της επιρροής των ψυχολογικών παραγόντων (νοητικών και συναισθηματικών) στην κατάσταση της υγειάς μας.

Διότι, όπως γνωρίζουμε σήμερα, η αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού μας συστήματος επηρεάζεται καθοριστικά από ψυχολογικούς παράγοντες όπως το άγχος (STRESS) και η κατάθλιψη.
Σύμφωνα με σχετικά πρόσφατα πειραματικά δεδομένα μπορούμε να πούμε ότι: ψυχολογικοί παράγοντες επηρεάζουν καθοριστικά την εμφάνιση και εξέλιξη παθήσεων όπως η γρίπη, ο έρπης, η φυματίωση ή ο καρκίνος, παθήσεις που φαινομενικά δεν έχουν καμία σχέση με τη νοητική και συγκινησιακή μας κατάσταση.

Η επίδραση των ψυχικών παραγόντων σ’ αυτή την περίπτωση πραγματοποιείται μέσα από την επίδρασή τους στο ανοσοποιητικό σύστημα και αυτό γίνεται παρ’ ότι η εμφάνιση των παθήσεων αυτών προϋποθέτει τη δράση:

α. Παθογόνων μικροοργανισμών  (μικροβίων ή ιών όπως συμβαίνει για παράδειγμα στη φυματίωση, τη γρίπη, τον έρπη κ.ά.)
β. Διαταραχών αναπλάσεων των κυττάρων του οργανισμού όπως συμβαίνει στις κακοήθεις νεοπλασίες (καρκίνο).
Η παρουσία μόνο του εξωτερικού παθογόνου παράγοντα (μικρόβια ή μεταλλαγμένα κύτταρα) αν και αναγκαία, δεν αρκεί για να υπάρξει νόσος. (αναγκαία αλλά μη ικανή συνθήκη).
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι, να υπάρξει και το παθογόνο εσωτερικό περιβάλλον, η αποδυνάμωση της άμυνας του οργανισμού, δηλ. του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο υπό κανονικές συνθήκες καταστρέφει τους παθογόνους παράγοντες (αναγκαία και ικανή συνθήκη).

Αλλά όπως ήδη αναφέραμε, η κατάσταση λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος είναι κάτω από την επίδραση των συγκινήσεων και ειδικότερα του άγχους και της κατάθλιψης. Μπορούμε να συνοψίσουμε τα παραπάνω με ένα σχήμα:

•    1η περίπτωση: μικρόβιο + υγειές ανοσοποιητικό σύστημα = το άτομο παραμένει υγειές.
•    2η περίπτωση: μικρόβιο + εξασθενισμένο ανοσοποιητικό σύστημα = αρρώστια (το άτομο νοσεί από μια φαινομενικά “καθαρά” σωματική πάθηση).

Δεν είναι λοιπόν παράδοξο το ότι σε μια πολυκεντρική έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Gastroenterology το 1976, βγήκε το συμπέρασμα ότι η αναλογία των λεγόμενων λειτουργικών παθήσεων (ψυχοσωματικών) σε όλη την παθολογία, είναι σημαντικά μεγαλύτερη από τις αντίστοιχες οργανικές παθήσεις. Τα αποτελέσματα έχουν επιβεβαιωθεί σε δεκάδες ανάλογες έρευνες που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν την προαναφερόμενη.

Το γεγονός ότι ψυχικοί, δηλ. νοητικοί-συναισθηματικοί παράγοντες επιδρούν καθοριστικά στην υγεία μας, είναι ήδη γνωστό στη “λαϊκή σοφία” εξ’ ου και το πλούσιο ψυχοσωματικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε καθημερινά και από το οποίο αναφέρουμε ενδεικτικά μερικές χαρακτηριστικές εκφράσεις:

•    μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι
•    μ’ έλουσε κρύος ιδρώτας
•    μου κόπηκαν τα πόδια
•    μου γύρισαν τα έντερα
•    δεν μπορώ να το καταπιώ
•    μου έπρηξε το συκώτι
•    μου ραγίζει την καρδιά
•    Μου έκανε το κεφάλι καζάνι
•    μου κόπηκε η ανάσα
•    κοκάλωσα από το φόβο μου
•    βγάζω σπυράκια
•    καράφλιασα
•    μου σηκώθηκε η τρίχα
•    με πνίγει
•    αρρωσταίνω μόνο που το βλέπω
•    βράζω από θυμό
•    κοκκίνισε από ντροπή
•    μου έκοψε την ανάσα
•    λάμπω απ’ τη χαρά μου
•    τρέμω απ’ τα νεύρα μου
•    τρέμουν τα φυλλοκάρδια μου
•    δεν μπορώ να το χωνέψω  (κ.λ.π)

Δεδομένου ότι η επιστημονική γνώση πάνω στην αλληλοεξάρτηση ψυχικών (νοητικών-συναισθηματικών) παραγόντων και της σωματικής μας κατάστασης προόδευσε σημαντικά τα  τελευταία χρόνια, είχε σαν αποτέλεσμα να γεννηθούν μια σειρά από νέους επιστημονικούς τομείς, που ήρθαν να συμπληρώσουν το κενό ανάμεσα στην ψυχολογία και τη βιολογία-ιατρική. Οι τομείς αυτοί φέρουν σύνθετα ονόματα όπως: ψυχο-νευρο-ενδοκρινολογία, ψυχο-βιολογία, ψυχο-νευρο-ανοσολογία, συμπεριφοριστική ιατρική κ.ά.

Τα πορίσματά τους άλλαζαν ολοκληρωτικά τη γνώση μας για τις ψυχοσωματικές αλληλεπιδράσεις καθώς και τις δυνατότητες θεραπευτικής παρέμβασης.

Γνωρίζουμε σήμερα ότι κάθε αλλαγή στη βιολογική μας κατάσταση συνοδεύεται από μια ανάλογη αλλαγή στη διανοητική και συναισθηματική κατάσταση, συνειδητά ή ασυνείδητα.

Αντίστροφα, κάθε αλλαγή στη διανοητική και συναισθηματική μας κατάσταση συνοδεύεται από μια ανάλογη αλλαγή στη βιολογική μας κατάσταση. Με δύο λόγια μπορούμε να πούμε ότι κάθε νοητική – συναισθηματική διεργασία προκαλεί μετρήσιμες μεταβολές στη φυσιολογική μας κατάσταση και αντιστρόφως. Η παλαιά αντίθεση Νους-Σώμα έδωσε τη θέση της σε μια νέα αντίληψη ψυχοσωματικής ενότητας. Οι σκέψεις και οι συγκινήσεις μας δεν είναι παρά διαφορετικές πλευρές της ίδιας λειτουργικής ενότητας. Αλλά ας δούμε ποιες σωματικές μεταβολές συνοδεύουν τις συγκινήσεις και αποτελούν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο ψυχικό και το βιολογικό, το “μέσο” δια του οποίου η “ψυχή” επηρεάζει το σώμα.

Ένα παράδειγμα αυτής της σχέσης αποτελεί η αντίδραση άμεσου ανάγκης, stress, που περιέγραψε για πρώτη φορά ο φυσιολόγος Cannon το 1912 και που οδήγησε στη γνώση των ψυχοφυσιολογικών αντιδράσεων που συνοδεύουν τις συγκινήσεις.

Παρατηρούμε λοιπόν (μεταξύ άλλων):

•    Στο κάρδιο-αγγειακό σύστημα: αύξηση των καρδιακών παλμών και της αρτηριακής πίεσης, αύξηση της ροής αίματος στους μυώνες, σύσπαση της σπλήνας (απελευθερώνοντας έτσι αποθέματα ερυθρών αιμοσφαιρίων).

•    Στο αναπνευστικό σύστημα: αύξηση της συχνότητας και του βάθους της αναπνοής.
•    Στο μυικό σύστημα: αύξηση του μυικού τόνου.
•    Στο δέρμα: αγγειοσυστολή, μείωση της ηλεκτρικής αντίστασης της επιδερμίδας, ανόρθωση των τριχών, αύξηση της λειτουργίας των ιδρωτοποιών αδένων.
•    Στο πεπτικό σύστημα: μείωση του ph του σάλιου, διαταραχές κινητικότητας του πεπτικού σωλήνα, διαταραχές των γαστρικών εκκρίσεων.
•    Στο αίμα: αύξηση του αριθμού ερυθρών αιμοσφαιρίων, υπεργλυκαιμία-υπερλιπιδαιμία, αύξηση της πηκτικότητας του αίματος.
•    Στο ορμονικό σύστημα μεταξύ των άλλων: αύξηση της έκκρισης αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης, αύξηση της έκκρισης κορτικοτροπίνης και κορτικοειδών, αύξηση λειτουργίας του θυρεοειδούς (και κατά συνέπεια του βασικού μεταβολισμού).

Φυσικά οι ψυχο-φυσιολογικές αντιδράσεις που συνοδεύουν τις συγκινήσεις αποτελούν την έκφραση της λειτουργικής ενότητας του οργανισμού και είναι απόλυτα φυσιολογικές όταν παραμένουν κάτω από τον έλεγχο των αυτορυθμιστικών μηχανισμών. Όταν όμως οι συγκινήσεις αυτές είναι συνεχείς και έντονα μεταβαλλόμενες, τότε μπορεί να ξεπεράσουν τα όρια προσαρμογής του οργανισμού και να εμφανιστούν διαταραχές στη λειτουργία διαφόρων συστημάτων, οι ονομαζόμενες λειτουργικές ή νευροφυτικές διαταραχές, οι οποίες αν συνεχιστούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, οδηγούν σε βλάβη όχι πια της λειτουργίας αλλά του ίδιου του οργάνου (ιστολογικές βλάβες, με δομικές-ανατομικές αλλοιώσεις).

Θα αναφέρουμε δυο παραδείγματα:

Α / Η υπερέκκριση γαστρικών υγρών αποτελεί μια κλασική αντίδραση στο στρες και μια λειτουργική διαταραχή, η οποία εάν συνεχιστεί για αρκετό χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει έλκος στομάχου, το οποίο προϋποθέτει ιστολογικές βλάβες (έλκος) των τοιχωμάτων του στομάχου.
Β / Σε συνθήκες στρες ή έντονων συγκινησιακών αντιδράσεων, παρατηρείται μια σειρά λειτουργικών διαταραχών του καρδιοαγγειακού συστήματος όπως:

1. σπασμός των στεφανιαίων αρτηριών που μεταφέρουν αίμα στην καρδιά.
2. υπερλιπιδαιμία που δημιουργεί αθηρωματικές πλάκες, δηλ. πλάκες χοληστερίνης που “μπουκώνουν” τις στεφανιαίες αρτηρίες (οι οποίες μεταφέρουν αίμα στην καρδιά).
3. Η αύξηση της πηκτικότητας του αίματος που προκαλεί τη δημιουργία θρόμβων αίματος (πέτρες από αίμα), που δύναται να αποφράξουν τα αγγεία και να μειώσουν ή να σταματήσουν τη ροή αίματος σε ζωτικά όργανα.

Φανταστείτε λοιπόν τι θα συμβεί εάν επενεργήσουν και οι τρεις παράγοντες που προαναφέραμε και ειδικότερα οι παράγοντες 2 και 3 στην καρδιά ή στον εγκέφαλο: θα έχουμε καρδιακό ή εγκεφαλικό επεισόδιο αντίστοιχα.

Η αντιστρέψιμη ψυχογενής λειτουργική διαταραχή του τύπου 1,2 και 3 θα προκαλέσει σοβαρότατες μη αντιστρέψιμες ιστολογικές βλάβες δηλ. βλάβες της καρδιάς ή του εγκεφάλου, των οποίων η κατάληξη μπορεί να αποβεί μοιραία…

Και τώρα τίθεται μια εύλογη ερώτηση: Τι μπορούμε να κάνουμε εάν πάσχουμε από χρόνιες λειτουργικές ψυχοσωματικές διαταραχές; Τι μπορούμε να κάνουμε για να προλάβουμε ιστολογικές βλάβες; Υπάρχει λύση; Η απάντηση είναι καταφατική.

Η λύση ή θεραπεία, βρίσκεται στην εκπαίδευση του ατόμου, στον συνειδητό έλεγχο των ψυχο-φυσιολογικών αντιδράσεων, στον έλεγχο των νοητικών – συγκινησιακών διεργασιών που το οδηγούν σε αντιδράσεις άγχους, στενοχώριας, λύπης, θυμού κ.ά. και αποτελούν το ψυχικό αίτιο των σωματικών του διαταραχών.

Δυστυχώς οι ειδικοί στην ψυχοσωματική θεραπεία στη χώρα μας σήμερα είναι ελάχιστοι και η θεραπεία συνίσταται τις περισσότερες φορές στη χρήση και συχνά κατάχρηση αγχολυτικών φαρμάκων με καθαρά συμπτωματική δράση (που μειώνουν δηλ., στην καλύτερη περίπτωση, τα συμπτώματα, ενώ τα παθογόνα αίτια συνεχίζουν τη δράση τους).

Η λύση λοιπόν βρίσκεται στην αιτιολογικά προσανατολισμένη θεραπεία από ειδικά εκπαιδευμένο θεραπευτή, θεραπεία της οποίας ο στόχος επιτυγχάνεται μέσα από τον επιτυχή συνδυασμό νοοκεντρικών (ψυχολογικών)  και σωματοκεντρικών (ψυχοφυσιολογικών) τεχνικών που αποτελούν τη βάση της αιτιολογικής ψυχοσωματικής θεραπείας._

απο την ηλεκτρονική εφημερίδα  www.stifora.gr

επιστροφή στην αρχή της σελίδας

 

 

Συνεπείς και αργοπορημένοι

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν θεοποιήσει τον Χρόνο θεωρώντας τον πατέρα των πάντων. Σήμερα, ενενήντα χρόνια μετά την καθιέρωση μιας παγκόσμιας κλίμακας μέτρησής του, οικονομολόγοι, χρηματιστές και επιχειρηματίες δίνουν τεράστια σημασία στη συνέπεια, τονίζοντας ότι χωρίς αυτή θα καταρρεύσουν όλα.

Στην Κίνα η συνέπεια θεωρείται ιερή. Αν ο καλεσμένος καθυστερήσει έστω κι ένα δεκάλεπτο να φτάσει σ’ ένα δείπνο, ο οικοδεσπότης αφαιρεί το σερβίτσιο του από το τραπέζι. Στη Σουηδία η τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων αγγίζει τα όρια της ψύχωσης. Ο ένας προσκεκλημένος πρέπει να φτάνει με διαφορά δύο λεπτών από τον επόμενο, για να μη δημιουργείται συνωστισμός στην είσοδο του σπιτιού. Γι’ αυτό η κάθε πρόσκληση αναγράφει διαφορετική ώρα -17:28, 17:30, 17:32. Στην Ελλάδα αρκεί η φράση “Γύρω στις 8.00”, που στην πράξη σημαίνει “Γύρω στις 8:30”. Στο Εκουαδόρ η αργοπορία είναι κρατικό πρόβλημα, ενώ στο Μεξικό η συνέπεια είναι απλώς άγνωστη λέξη. Παροιμιώδης είναι η συνέπεια των Άγγλων στα ραντεβού τους, τουλάχιστον σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των Ελλήνων, οι οποίοι δυσκολεύονται να χωρέσουν τις καθημερινές τους υποχρεώσεις μέσα στο 24ωρο.

Σύνηθες το ακαδημαϊκό τέταρτο στην Ελλάδα

Στη χώρα μας η καθυστέρηση ενός τετάρτου θεωρείται ακαδημαϊκή, στην Κίνα ιεροσυλία, στις χώρες της Αφρικής ή της Λατινικής Αμερικής ανάξια λόγου. Πολλούς αιώνες μετά την εφεύρεση του πρώτου μηχανικού ρολογιού, οι ωροδείκτες περιστρέφονται σε διαφορετικούς ρυθμούς, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία και τις συνήθειές μας. “Η συνέπεια σχετίζεται με την οργάνωση της προσωπικότητας. Ο συνεπής οργανώνεται και βάζει τάξη στο μυαλό του. Τα δύο άκρα, ο γραφειοκράτης ή ο χαοτικός, αγγίζουν τα όρια της ψυχοπαθολογίας. Το ζητούμενο είναι το μέτρο. Εκτός από τους ατομικούς, υπάρχουν ευρύτεροι κοινωνικοί ή ακόμα και εθνικοί παράγοντες που συμβάλλουν ώστε να είναι κάποιος συνεπής” τονίζει ο κ. Δημήτρης Παπαθανασίου, ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής. Η αργοπορία άλλωστε είναι χαρακτηριστικό που διακρίνει ακόμα και μια ομάδα ανθρώπων ή κι ένα ολόκληρο κράτος. Πολύς λόγος γίνεται για τις καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των ολυμπιακών έργων, λόγω των οποίων έγινε παγκοσμίως γνωστή η έκφραση “Τhe greek way” (“Ο ελληνικός τρόπος”). Μπορεί να είμαστε της τελευταίας στιγμής, όμως πάντα προλαβαίνουμε. Στις χώρες της Δύσης ο σεβασμός του χρόνου εκτός από δείγμα καλής συμπεριφοράς αποτελεί το κλειδί για την ανάπτυξη της οικονομίας. Στο Εκουαδόρ πραγματοποιήθηκε εθνική εκστρατεία για την ευαισθητοποίηση των πολιτών σ’ αυτό το θέμα, μετά τις αδικαιολόγητες καθυστερήσεις στη διοργάνωση εκδηλώσεων. Στόχος τους να μη χάνονται κάθε μέρα εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια λόγω της ασυνέπειας. Η εκστρατεία ξεκίνησε από τον πρόεδρο της χώρας Λούτσιο Γκουτιέρες ακριβώς στις 12 μ.μ. της 1ης Οκτωβρίου του 2003.

Ο ακριβής πιστεύει στη συνεργασία

Η τρίτη χιλιετία είναι η χιλιετία της ακρίβειας. Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία θα κατέρρεε χωρίς τη συνέπεια στα χρονοδιαγράμματα. Τι θα συνέβαινε αν μια μέρα σταματούσαν τα ρολόγια στα Χρηματιστήρια, τα αεροδρόμια και τα νοσοκομεία; Θα ζούσαμε στο απόλυτο χάος. Οι συνέπειες είναι πολύ σοβαρές για την οικονομία ενός κράτους όταν η αργοπορία από ατομικό ελάττωμα αποκτά πανεθνικά χαρακτηριστικά. Γιατί όμως κάποιοι δεν εννοούν να προσαρμοστούν σ’ αυτή την ανάγκη; “Ο βαθμός σεβασμού σέβεται του χρόνου εξαρτάται από το κατά πόσο κάποιος έχει αναπτύξει το πνεύμα συνεργασίας. Αν είναι περισσότερο ατομιστής και λιγότερο κοινωνικός, αδιαφορεί για την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων και τις συνέπειες που θα έχει η αργοπορία του είτε στο συνεργάτη είτε στο κοινωνικό σύνολο” επισημαίνει ο κ. Παπαθανασίου. Η ποινική ρήτρα αποκαλύπτει επακριβώς τη σημασία της τήρησης των προθεσμιών για μια επιχείρηση. “Η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση ενός έργου σε μια επιχείρηση στο χώρο της διασκέδασης μπορεί να κοστίσει ημερησίως μέχρι και 3.000 ευρώ” τονίζει ο κ. Γιώργος Κουνδουράκης, υπεύθυνος κατασκευαστικής εταιρείας. Και συνεχίζει: “Αν η υπηρεσία μεταφορών δεν είναι συνεπής στα προκαθορισμένα χρονικά όρια, το κόστος για την επιχείρηση μπορεί να ξεπεράσει ακόμα κι αυτό το ποσό”. Για το αντιστάθμισμα μιας μέρας καθυστέρησης και των δυσχερειών που αυτή συνεπάγεται, η έκπτωση στο κόστος μεταφοράς θα έπρεπε να φτάνει τουλάχιστον το 11%. Πέρα από τους κλασικούς τομείς της βιομηχανίας και της οικονομίας, η συνέπεια παίζει καθοριστικό ρόλο και στην πορεία κάποιου καλλιτέχνη. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του αμερικανικού ροκ συγκροτήματος Guns ‘n Roses, οι οποίοι είχαν χαρακτηριστεί ως οι Rolling Stones της δεκαετίας του 1990. Σήμερα, μετά από δεκαετή απουσία από τη δισκογραφία, κανείς δε μιλά γι’ αυτούς.

Οι καμπάνες έλεγαν κάποτε την ώρα

Ο σύγχρονος άνθρωπος λειτουργεί με βάση το ρυθμό με τον οποίο κινείται ο δείκτης στο ρολόι του. Μέχρι τον 11ο αιώνα οι άνθρωποι μετρούσαν το χρόνο με ηλιακά ρολόγια. Όταν έκλειναν ραντεβού η ανακρίβεια ήταν αναπόφευκτη, ακόμα κι αν επρόκειτο για κάποια συνάντηση μεταξύ υψηλών προσώπων. Αυτός που έφτανε πρώτος στο προκαθορισμένο σημείο έστηνε μια σκηνή και περίμενε. Ήταν γνωστό ότι μια διαδρομή πενήντα χιλιομέτρων μπορούσε να καλυφθεί μέσα σε μία μέρα. Αν η καθυστέρηση υπερέβαινε το όριο της πρόγνωσης, αποχωρούσε. Το Μεσαίωνα το 24ωρο χωρίστηκε στις εξής υποδιαιρέσεις: Πρώτη, τρίτη, έκτη και ένατη. Οι ώρες αυτές αντιστοιχούν στις σημερινές 18.00, 21.00, 00.00 και 03.00 μ.μ. Η κλίμακα ανταποκρινόταν στην ανάγκη των μοναχών να χωρίζουν τις περιόδους της προσευχής. Από το 12ο αιώνα οι καμπάνες των αβαείων και των μοναστηριών έγιναν το σημείο αναφοράς για τους εργαζόμενους των αστικών κέντρων. Η κωδωνοκρουσία ρυθμιζόταν με κλεψύδρες άμμου ή νερού. Με το πέρασμα των χρόνων ορίστηκαν διαφορετικοί ήχοι και τόνοι που σήμαιναν την αρχή και το τέλος της ημέρας εργασίας, τις δημόσιες συνελεύσεις, το άνοιγμα της αγοράς και το κλείσιμο των πυλών της πόλης.

Η διεθνής ώρα ρυθμίζει τις επικοινωνίες

Στα τέλη του 1200 εφευρέθηκε το μηχανικό ρολόι. Αρχικά τοποθετήθηκε σε πύργους, δημαρχεία και καμπαναριά. Ούτε κι έτσι όμως απέφευγαν τις καθυστερήσεις στα ραντεβού τους οι έμποροι, οι ιερείς και οι κυβερνήτες που προέρχονταν από διαφορετικές πόλεις, καθώς οι αποκλίσεις στον υπολογισμό του χρόνου ήταν μεγάλες. Τα πρώτα μηχανικά ρολόγια κατασκευάστηκαν από τους κλειδαράδες, δηλαδή από σιδεράδες – δεν υπήρχαν ακόμα οι επαγγελματίες ωρολογοποιοί. Η ακρίβεια στη λειτουργία αυτών των περίπλοκων μηχανισμών τελειοποιήθηκε με το πέρασμα των χρόνων. Το 17ο αιώνα βελτίωσε τη λειτουργία τους η χρήση του εκκρεμούς, οι σταθερές αιωρήσεις του οποίου διατηρούσαν κανονική την κίνηση των γραναζιών. Η διάδοση των επιτραπέζιων ρολογιών μεταξύ 15ου-16ου αιώνα επέφερε μία ακόμα αλλαγή. Η συνέπεια έγινε προσωπική υπόθεση και κοινωνική υποχρέωση. Αρκετά χρόνια αργότερα ο Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολεοδόμος Λιούις Μάμφορντ (1895-1990) δήλωσε ότι το ρολόι ήταν ένας από τους μοχλούς της Βιομηχανικής Επανάστασης, αφού συγχρόνισε την παραγωγική δραστηριότητα. Το 1884 ο Αμερικανός πρόεδρος Άρθουρ Τσέστερ συγκάλεσε διάσκεψη για να οριστεί μια διεθνής ώρα που θα εξυπηρετούσε τις νέες ανάγκες λειτουργίας των τρένων, των τηλεγραφείων και των ταχυδρομείων. Τον Ιούλιο του 1913 μεταδόθηκε με ραδιοκύματα από τον Πύργο του Άιφελ το πρώτο σήμα του ενοποιημένου ωραρίου. Έκτοτε η καθυστέρηση επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση που η αναμονή δεν υπερβαίνει μερικά λεπτά.

απο το ηλεκτρονικό περιοδικό www.focusmag.gr